Diagnostyka: Klucz do gotowości na pandemię w regionach o ograniczonych zasobach

Testy diagnostyczne mają fundamentalne znaczenie dla skutecznych strategii kontroli epidemii. Pandemia COVID-19 ujawniła potrzebę stosowania wydajnych, opartych na współpracy systemów opieki zdrowotnej na całym świecie, szczególnie w regionach o ograniczonych zasobach i unikalnych potrzebach. Jeden z szacunków wskazuje na prawdopodobieństwo wystąpienia kolejnej pandemii o skali zbliżonej do pandemii COVID-19 do 2049 roku wynoszące 47%–57%¹, co podkreśla pilną potrzebę planowania i przygotowania. Globalna Rada Monitorowania Gotowości (GPMB)² oraz Inicjatywa na Rzecz Przygotowania i Odporności Wobec Nowych Zagrożeń (PRET)³ Światowej Organizacji Zdrowia, między innymi, propagują kluczowe kroki, które należy podjąć, aby przygotować się na kolejną pandemię na poziomie globalnym i krajowym. Diagnostyka odgrywa kluczową rolę w planach gotowości.

Monitorowanie i łączenie

Skuteczne systemy nadzoru umożliwiają wczesne wykrywanie epidemii. GPMB podkreśla potrzebę gromadzenia i analizy danych w czasie rzeczywistym. Wymaga to sieci połączonych systemów, które mogą szybko przesyłać dane z odległych obszarów do centralnych baz danych. Jednak płynna łączność wymaga rozwiązań takich problemów, jak prywatność danych i niestabilny Internet w krajach o niskich i średnich dochodach (LMIC). 

W 2018 roku, przed pandemią COVID-19, Seth Berkley, dyrektor generalny firmy Gavi, the Vaccine Alliance, zauważył, że wczesne wykrywanie z wykorzystaniem testów diagnostycznych jest niezbędne do uniknięcia epidemii: „Zapobieganie jest zawsze pierwszą linią obrony i poszczególne kraje muszą zachować czujność, a mimo to efektywna i niedroga, szybka i wiarygodna diagnostyka jest nieobecna w tych krajach, w których jest najbardziej potrzebna”.⁴ Ponadto Berkley proroczo ostrzegał: „To jeden z naszych najpoważniejszych martwych punktów w odniesieniu do światowego bezpieczeństwa zdrowotnego”. Niestety nawet po niedawnej globalnej pandemii szerszy dostęp do skutecznej diagnostyki nadal jest potrzebny w wielu krajach LMIC.

Wydajne i elastyczne laboratoria

Laboratoria muszą radzić sobie z nagłymi wzrostami liczby wykonywanych testów i pracą w niecodziennych warunkach. Dawne podejście, zgodnie z którym sprzęt laboratoryjny zawsze wykorzystywano z pełną wydajnością i w odizolowanych programach, uległo zmianie. Teraz ważne jest, aby być gotowym na nagłe wzrosty liczby wykonywanych testów. Nowoczesne narzędzia diagnostyczne są solidne, mogą wspierać integrację programów i można je szybko skonfigurować, co ma kluczowe znaczenie w sytuacjach awaryjnych.  

W czasie pandemii COVID-19 laboratoria, które już używały solidnych systemów do diagnostyki w kierunku innych chorób, miały możliwość ich zastosowania do testów w kierunku SARS-CoV-2. W niedawnej publikacji zauważono, że „Odnieść można znaczące korzyści z wykonywania testów w kierunku gruźlicy w przypadku choroby COVID-19 i innych chorób układu oddechowego. W okresie 2020–2021 kraje osiągające wysokie wyniki korzystały ze sprzętu do diagnostyki gruźlicy, zwłaszcza GeneXpert i innych urządzeń diagnostycznych PCR, aby wykonywać testy jednocześnie w kierunku gruźlicy i COVID-19”.⁵ Ta zdolność dostosowania się w obliczu zmiany podkreśla korzyści płynące ze stosowania solidnej platformy testowej oraz potrzebę poprawienia dostępu i dostępności takich systemów przed wystąpieniem potencjalnych zagrożeń.

Ponadto możliwość wykonywania testów zarówno w scentralizowanych środowiskach laboratoryjnych, jak i w zdecentralizowanych środowiskach społecznościowych, bliżej miejsca zapotrzebowania, dodaje element elastyczności i dostępu do pacjentów, który może przynieść korzyści systemom opieki zdrowotnej w krajach LMIC.

Szkolenie pracowników

Stała edukacja pracowników laboratoriów i placówek opieki zdrowotnej jest niezbędna, aby przygotować się na pandemię. Dobrze wyszkolona kadra może skuteczniej korzystać z narzędzi diagnostycznych i szybciej reagować na zagrożenia zdrowia. Personel laboratorium musi być uwrażliwiony na sprzęt i wyniki testów, podczas gdy personel kliniczny musi tworzyć i/lub aktualizować algorytmy diagnostyczne i terapeutyczne, aby wykorzystywać wyniki badań do decydowania o odpowiednim leczeniu. 

Dostępność łatwych w użyciu testów i sprzętu może być kluczowym czynnikiem w kwestii szkoleń pracowników. Prosty interfejs użytkownika i testy wykonywane z niewielką liczbą kroków ręcznych skracają czas szkolenia i mogą zminimalizować ryzyko dla pracowników laboratorium, co jest szczególnie ważne w przypadku łatwo przenoszonych patogenów.⁶ Ponadto zamknięte systemy do diagnostyki, na przykład wykorzystujące jednorazowe kartridże lub kasety testowe, mogą zmniejszyć ryzyko zanieczyszczenia krzyżowego, co sprawia, że testowanie jest bezpieczniejsze i prostsze dla użytkowników. 

Podczas gdy rządy i agencje pozarządowe mogą być zmuszone do koordynowania szkoleń na poziomie krajowym podczas pandemii, szkolenia prowadzone przez producentów wyrobów medycznych mogą mieć znaczący zasięg lokalny. Na przykład firma Cepheid oferuje bezpłatne programy szkoleniowe w wielu językach w ramach Programu globalnego dostępu w krajach LMIC. Szkolenia te, dostępne na żywo i online dla personelu laboratoryjnego, organizacji pozarządowych i partnerów wdrażających, zwiększają możliwości lokalnych systemów opieki zdrowotnej i zapewniają optymalne wykorzystanie rozwiązań GeneXpert firmy Cepheid. 

Testowanie wielu patogenów i integracja

Wykonywanie wielu testów na jednej platformie oszczędza czas i zwiększa wydajność. Jest to szczególnie ważne podczas epidemii, gdy potrzebne są szybkie wyniki. W publikacji pt. „COVID-19 Response Mechanism Information Note”⁷ The Global Fund określa zalecenia dotyczące przejścia z reagowania na COVID-19 do odpornych i zrównoważonych systemów zdrowia, wzmacniania systemów społecznych i gotowości na pandemię. Wytyczne wskazują, że „wymagany jest funkcjonalny, zintegrowany, wielopoziomowy system laboratoryjny z odpowiednim poziomem testów diagnostycznych” i zachęca do stosowania aparatów do testowania wielu patogenów w zintegrowanych laboratoryjnych sieciach diagnostycznych, które wykorzystują wspólne instrumenty laboratoryjne do obsługi wielu strumieni testów.⁷

To podejście do testowania wielu patogenów zostało szczegółowo opisane w publikacji WHO pt. „Considerations for Adoption and Use of Multi-disease Testing Devices in Integrated Laboratory Networks”.⁸ WHO zauważa, że wprowadzenie technologii, które mogą badać wiele chorób „tworzy nowe możliwości współpracy i integracji, które mogą zapewnić znaczną efektywność systemów i oszczędności kosztów, zwiększyć dostęp pacjentów i ostatecznie poprawić jakość opieki”.

Taka integracja nie jest łatwa i wymaga skoordynowanego planowania przez ministerstwa zdrowia, zatwierdzania regulacyjnego i ewentualnie walidacji krajowej, starannego wyboru produktów i ośrodków, przygotowania zintegrowanych systemów przekazywania próbek, procedur operacyjnych, szkoleń i zarządzania. Tego typu testowanie wielu patogenów i integracja są jednak możliwe, a WHO podkreśla studium przypadku opisujące wdrożenie i wykorzystanie systemów GeneXpert w programach poświęconych gruźlicy i HIV.⁸

Globalny dostęp i odporność systemu opieki zdrowotnej

Fundusz Pandemiczny Banku Światowego i Porozumienie Pandemiczne Światowego Zgromadzenia Zdrowia podkreślają współpracę międzynarodową i oferują finansowanie w celu wzmocnienia odporności systemu opieki zdrowotnej. Darczyńcy, decydenci, rządy, organizacje pozarządowe oraz krajowe i lokalne systemy opieki zdrowotnej na całym świecie pomagają zmieniać inicjatywy zdrowotne w celu maksymalizacji wpływu. 

Producenci wyrobów medycznych i inne podmioty komercyjne również wnoszą wkład w celu wzmocnienia systemów opieki zdrowotnej. Program globalnego dostępu firmy Cepheid rozpoczął się w 2011 roku od wizji zapewnienia sprawiedliwego dostępu do rewolucyjnej nowej diagnostyki molekularnej. Obecnie program dociera do wszystkich zakątków świata dotkniętych śmiertelnymi chorobami, takimi jak gruźlica (TB), HIV czy Ebola. Dzięki ponad 20 000 urządzeniom wykorzystywanym w krajach o niskich i średnich dochodach program wspiera globalny dostęp i reagowanie potrzebne do opanowania pandemii. 

Diagnostyka jest kluczowym elementem gotowości na pandemię. Integracja dostępnej i skutecznej diagnostyki z istniejącymi systemami i planami gotowości oraz ogólne wzmocnienie zdolności diagnostycznych w krajach LMIC pomogą wykrywać przyszłe pandemie, reagować na nie i zarządzać nimi, ostatecznie ratując życie.